ویروس‌های کرونا که پیش از سال ۲۰۰۳ عمدتاً بی‌ضرر برای انسان در نظر گرفته می‌شدند، پس از شیوع SARS و MERS، از دسامبر ۲۰۱۹ دوباره به‌عنوان یک پاندمی تهدیدکننده ظاهر شدند. در حالی که جهان با چالش‌های بی‌سابقه ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ دست‌وپنجه نرم می‌کند، پژوهشگران و دانشمندان به‌طور خستگی‌ناپذیر در تلاش‌اند تا ابعاد پنهان این ویروس را کشف کنند. یکی از جنبه‌های جالب‌توجه که توجه آن‌ها را به خود جلب کرده است، ارتباط بین کووید-۱۹ و حیوانات است. در این مقاله، به بررسی راه‌های مختلفی که حیوانات تحت تأثیر این ویروس قرار می‌گیرند و همچنین نقشی که ممکن است در انتشار آن داشته باشند، می‌پردازیم.

 

اولین سویه کروناویروس انسانی (HCoV-229E) در دهه ۱۹۶۰ از ترشحات بینی بیماران مبتلا به سرماخوردگی جدا شد. سویه‌های HCoV-229E و پس از آن HCoV-OC43 باعث بیماری‌های تنفسی خفیف و خودمحدودشونده شده‌اند. پیش از سال ۲۰۰۳، به‌طور گسترده پذیرفته شده بود که عفونت‌های کروناویروسی عموماً برای انسان بی‌ضرر هستند. در سال ۲۰۰۳، ویروس SARS-CoV به‌عنوان عامل اولین شیوع جدی کروناویروسی ثبت شد و بیش از ۸۰۰۰ نفر را آلوده کرد و نرخ مرگ‌ومیر حدود ۱۰٪ داشت. ده سال بعد، شیوع MERS در شبه‌جزیره عربستان منجر به یک اپیدمی پایدار شد که به‌صورت پراکنده به سایر نقاط جهان گسترش یافت. در نهایت، پاندمی کووید-۱۹ که توسط ویروس جدید SARS-CoV-2 ایجاد شد، از دسامبر ۲۰۱۹ در چین آغاز گردید و تا ماه مه ۲۰۲۰ بیش از ۳ میلیون نفر را مبتلا کرد و باعث بیش از ۲۰۰ هزار مرگ‌ومیر شد. این پاندمی نه تنها در سطح جهانی تأثیر گذاشت، بلکه نحوه تعامل انسان‌ها با طبیعت و حیوانات را نیز تغییر داد.

 

از مطالعاتی که به بررسی میزان حساسیت حیوانات خانگی به این ویروس پرداخته‌اند تا کشف ابتلای راسوهای پرورشی به کووید-۱۹ در مزارع پوست، شواهدی رو به افزایش است که نشان می‌دهد این ویروس می‌تواند گونه‌های مختلف جانوری را تحت تأثیر قرار دهد. این مسئله نه تنها نگران‌کننده است بلکه باعث ایجاد سؤالاتی اساسی در مورد چگونگی انتقال ویروس‌ها از حیوانات به انسان‌ها و بالعکس شده است. ما پیامدهای این مسئله را برای سلامت حیوانات و انسان‌ها و همچنین خطرات احتمالی انتقال بیماری‌های زئونوز (مشترک بین انسان و حیوان) بررسی می‌کنیم. افزون بر این، تأثیرات همه‌گیری بر اکوسیستم‌ها و تلاش‌های حفاظتی حیات‌وحش را مورد توجه قرار می‌دهیم تا پیامدهای گسترده‌تر این ویروس را فراتر از سلامت انسان روشن کنیم.

 

با ما همراه باشید تا تأثیرات پنهان کووید-۱۹ بر حیوانات را آشکار کنیم و شبکه پیچیده و درهم‌تنیده ارتباطات را فراتر از دیدگاه انسان‌محور بررسی نماییم.

 

منشأ کووید-۱۹ از حیوانات

 

منشأ کووید-۱۹ از حیوانات بر اساس شواهد مختلف قابل اثبات است. اعتقاد بر این است که این ویروس از خفاش‌ها سرچشمه گرفته است و یک میزبان واسط، مانند پانگولین، ممکن است در انتقال آن به انسان نقش داشته باشد. این انتقال زئونوزی (بین حیوان و انسان) نشان‌دهنده ارتباط نزدیک بین آن‌ها و امکان عبور بیماری‌ها از مرزهای گونه‌ای است. درک منشأ کووید-۱۹ برای پیش‌گیری از همه‌گیری‌های آینده و تدوین راهبردهای مؤثر جهت کاهش اثرات آن بسیار مهم است. این مسأله به ما یادآوری می‌کند که به‌طور مداوم باید ارتباطات بین انسان و محیط‌زیست را نظارت کنیم تا از شیوع ویروس‌ها جلوگیری شود.

 

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تجارت حیات‌وحش و بازارهای فروش حیوانات زنده برای مصرف، نقش مهمی در انتشار اولیه ویروس داشته‌اند. نزدیکی گونه‌های مختلف جانوری در این بازارها احتمال انتقال زئونوزی را افزایش می‌دهد. جامعه جهانی باید خطرات مرتبط با تجارت حیات‌وحش را مورد توجه قرار داده و مقررات سخت‌گیرانه‌ای را برای جلوگیری از ظهور ویروس‌های مشابه در آینده اجرا کند. این اقدام می‌تواند به کاهش خطر انتقال بیماری‌های جدید از حیوانات به انسان‌ها کمک کند.

 

تحقیقات درباره منشأ کووید-۱۹ همچنان ادامه دارد و دانشمندان در تلاش‌اند تا تصویر کاملی از این مسئله ارائه دهند. با درک نحوه عبور ویروس از مرزهای گونه‌ای، می‌توانیم راهبردهایی برای جلوگیری از شیوع‌های آینده تدوین کنیم و از سلامت انسان‌ها و حیوانات محافظت نماییم.

 

بیماری‌های زئونوز و تأثیر آن‌ها بر سلامت انسان

 

بیماری‌های زئونوز، که بین حیوانات و انسان‌ها منتقل می‌شوند، در طول تاریخ تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت بشر داشته‌اند. بیماری‌هایی مانند ابولا، سارس و اکنون کووید-۱۹، آسیب‌پذیری گونه ما را در برابر عفونت‌های ناشی از حیوانات نشان داده‌اند. نزدیکی انسان و حیوانات، همراه با افزایش دست‌اندازی به زیستگاه‌های حیات‌وحش، زمینه مساعدی برای ظهور و گسترش بیماری‌های زئونوز ایجاد می‌کند.

 

علاوه‌براین، تغییرات اقلیمی و تخریب محیط‌زیست نیز می‌توانند به افزایش شیوع بیماری‌های زئونوز منجر شوند. این روند، که به‌ویژه در مناطقی که انسان‌ها در نزدیکی زیستگاه‌های طبیعی حیات‌وحش زندگی می‌کنند، شدت یافته است، می‌تواند زمینه‌ساز شیوع بیماری‌هایی مانند کووید-۱۹ باشد.

 

تأثیر بیماری‌های زئونوز بر سلامت انسان می‌تواند ویرانگر باشد. این بیماری‌ها نه‌تنها باعث بیماری و مرگ می‌شوند، بلکه پیامدهای اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی نیز دارند. برای مثال، همه‌گیری کووید-۱۹ منجر به قرنطینه‌های گسترده، رکود اقتصادی و از بین رفتن مشاغل شده است. این مشکلات می‌توانند باعث ایجاد بحران‌های اجتماعی و افزایش نارضایتی عمومی شوند که از آن پس بر تعاملات اجتماعی و اقتصادی تأثیر می‌گذارد.

 

برای مقابله با بیماری‌های زئونوز، یک رویکرد چندرشته‌ای ضروری است. همکاری بین پزشکی انسانی و دامپزشکی، همراه با متخصصان محیط‌زیست و حیات‌وحش، برای کاهش خطرات این بیماری‌ها بسیار مهم است.

 

نقش حیوانات در انتشار کووید-۱۹

 

نقش حیوانات در انتشار کووید-۱۹ موضوع تحقیقات گسترده‌ای بوده است. در حالی که انتقال اصلی از انسان به انسان صورت می‌گیرد، مواردی از ابتلای حیوانات به این ویروس و احتمال انتقال آن به انسان گزارش شده است.

 

حیوانات خانگی، به‌ویژه گربه‌ها و سگ‌ها، نسبت به کووید-۱۹ حساس هستند. مواردی از مثبت‌شدن تست کووید-۱۹ در حیوانات خانگی گزارش شده است، هرچند انتقال از حیوانات خانگی به انسان نادر به نظر می‌رسد.

 

پیش از پاندمی، SARS-CoV-2 در حیوانات مشاهده نشده بود. اولین مورد مثبت در یک سگ پامرانین گزارش شد که صاحب آن قبلاً به کووید-۱۹ مبتلا شده بود. پس از آن، آزمایش‌های مثبت در چهار سگ و یک گربه خانگی که علائم گوارشی و تنفسی داشت، نیز تأیید شد. در باغ‌وحش، مراقب ببرهای مبتلا نیز تست مثبت داشت که احتمال انتقال از انسان به حیوان را تقویت کرد. با افزایش چنین داده‌هایی، سازمان جهانی بهداشت حیوانات اعلام کرد که انتقال از انسان به حیوان ممکن است و بیماران کووید-۱۹ باید تماس خود را با حیوانات خانگی و سایر حیوانات محدود کنند. یکی از کشفیات مهم در این زمینه، ابتلای راسوهای پرورشی در مزارع پوست به ویروس کووید-۱۹ است. در برخی موارد، ویروس در بدن راسوها جهش یافته و دوباره به انسان منتقل شده است که نگرانی‌هایی درباره مقاومت در برابر واکسن ایجاد کرده است. این موضوع نشان‌دهنده تهدیدات جدید و پیچیده‌ای است که بر سلامت عمومی و سلامت حیوانات اثر می‌گذارد.

 

تأثیر کووید-۱۹ بر حیات‌وحش و حیوانات اهلی

 

همه‌گیری کووید-۱۹ تأثیرات گسترده‌ای بر حیات‌وحش و حیوانات اهلی داشته است. قرنطینه‌های جهانی و محدودیت‌های سفر، اکوسیستم‌ها و برنامه‌های حفاظتی حیات‌وحش را مختل کرده‌اند.

 

از یک سو، کاهش فعالیت انسانی فرصتی برای برخی از گونه‌های حیات‌وحش ایجاد کرده است تا زیستگاه‌های طبیعی خود را بازپس‌بگیرند. گزارش‌هایی مبنی بر افزایش مشاهده گونه‌های نادر و در معرض خطر در مناطقی که قبلاً تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی بودند، منتشر شده است. این پدیده باعث می‌شود که به‌طور بالقوه برخی از گونه‌ها فرصت بیشتری برای بازسازی جمعیت خود پیدا کنند. از سوی دیگر، کاهش درآمد حاصل از گردشگری، بودجه برنامه‌های حفاظتی را کاهش داده و مقابله با شکار غیرقانونی را دشوارتر کرده است. این مشکلات به‌ویژه در مناطق با تنوع زیستی بالا مشاهده می‌شود که در آن‌ها برنامه‌های حفاظتی نیازمند منابع مالی و انسانی کافی هستند.

 

پیامدهای آینده و نیاز به تحقیقات بیشتر

 

همه‌گیری کووید-۱۹ پیچیدگی روابط بین انسان و حیوانات را آشکار کرده است. از منشأ ویروس گرفته تا تأثیر آن بر حیات‌وحش و حیوانات اهلی، ارتباطات گسترده و پیچیده‌ای وجود دارد. تحقیقات باید بر توسعه روش‌های جایگزین برای آزمایش‌های حیوانی و پیشبرد درک ما از بیماری‌های زئونوز تمرکز کند. با سرمایه‌گذاری در سیستم‌های پایش، تشخیص زودهنگام و همکاری جهانی، می‌توانیم برای همه‌گیری‌های آینده آماده‌تر باشیم و از سلامت انسان و حیوان محافظت کنیم.

 

این رویکرد می‌تواند به ایجاد سیستم‌های بهداشتی و محیط‌زیستی مقاوم کمک کند که در برابر تهدیدات بیولوژیکی جدید و غیرمنتظره مقاوم باشد.

 

نتیجه‌گیری: درک رابطه پیچیده بین کووید-۱۹ و حیوانات

 

ارتباط بین کووید-۱۹ و حیوانات موضوعی حیاتی و پررمز و راز است. همه‌گیری فرصت مناسبی را برای ارزیابی مجدد روابط ما با حیوانات و جهان طبیعی فراهم کرده است. با اتخاذ شیوه‌های پایدار، سرمایه‌گذاری در تحقیقات و حفاظت از طبیعت، می‌توان آینده‌ای مقاوم‌تر و هماهنگ‌تر برای همه گونه‌ها ایجاد کرد. این فرصت را باید مغتنم شمرد تا بتوانیم هم‌زیستی بهتری با طبیعت و حیات‌وحش داشته باشیم و از بروز بحران‌های مشابه در آینده جلوگیری کنیم.

---

منابع

• Ghorbani Disfani, Sajjad, Miri, Niayesh, & Alizade Aval, Alireza. (2024). Exploring the Connection Between COVID-19 and Animals. NATIONAL CONFERENCE ON INTERDISCIPLINARY RESEARCH IN MANAGEMENT AND MEDICAL SCIENCES. SID. https://sid.ir/paper/1148377/en
• Gönültaş, S., Karabağlı, M., Baştuğ, Y., Çilesiz, N. C., & Kadıoğlu, A. (2020). COVID-19 and animals: What do we know?. Turkish journal of urology, 46(4), 249–252. Advance online publication. https://doi.org/10.5152/tud.2020.140520

سجاد قربانی دیسفانی

برای خواندن مقالات بیش‌تر از این نویسنده ضربه بزنید.